Smardzewo (województwo lubuskie)
52°11′58″N 15°41′59″E/52,199444 15,699722| wieś | |
 Zabudowania we wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
561[2] |
| Strefa numeracyjna |
68 |
| Kod pocztowy |
66-225[3] |
| Tablice rejestracyjne |
FSW |
| SIMC |
0914496 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu świebodzińskiego  | |
Położenie na mapie gminy Szczaniec  | |
| 52°11′58″N 15°41′59″E/52,199444 15,699722[1]
| |
Smardzewo (niem. Schmarse[4]) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim, w gminie Szczaniec.
W latach 1945–1954 siedziba gminy Smardzewo. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie zielonogórskim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Nazwę wsi Smarsewo odnotowano w źródłach już w 1251 roku[4][5] i wówczas syn Jonaty, Zbrosław podarował ją cystersom z Obry. Przemysł I mocą przywileju zezwolił cystersom w 1257 roku na lokowanie wsi na prawie niemieckim. Miejscowego plebana Piotra, a także właściciela wsi Mikołaja, syna Bodzanty z Kębłowa wzmiankowano w 1334 roku[4]. Mikołaj Benwicz był związany ze Smardzewem w 1452 roku, a Eufemia Benwiczanka w 1499 roku. Przedstawiciel rodu von Nostitz, następnie jego syn, Wolfgang[6] był właścicielem wsi około 1580 roku[4]. Rodziny von Popschütz i von Troschke wymienia się wśród następnych właścicieli wsi. Z inicjatywy Conrada von Troschke w 1691 roku w bezpośrednim sąsiedztwie rezydencji właściciela dóbr, zbudowano ewangelicki dom modlitwy[4]. W 1776 roku po pożarze świątynię przebudowano i powiększono, dzięki inicjatywie ówczesnego właściciela dóbr smardzewskich, którym był Friedrich Ludwig von Sydow. Za jego czasów, około 1790 roku na terenie wsi znajdowały się m.in. 2 kościoły: ewangelicki i katolicki, folwark (drugi w jej pobliżu), dwór i młyn wiatrowy. 450 osób mieszkało w 75 gospodarstwach[4]. Karla Augusta Fussa jako właściciela dóbr odnotowano w 1879 roku. Dzięki fundacji rodziny Fuss w 1911 roku barokową świątynię przebudowano, dodając do korpusu część prezbiterium, zakrystię i klatkę schodową. Katolicy przejęli kościół po II wojnie światowej i konsekrowali ją w 1947 roku[4].
Smardzewo to wieś typu owalnica o dobrze zachowanym historycznym planie, który podlega ochronie. Obecna zabudowa wsi jest zwarta, kalenicowo-szczytowa, pochodzi z przełomu XIX/XX w. Obecnie we wsi przeważa zabudowa zagrodowa, uzupełniana przez obiekty użyteczności publicznej, takie jak szkoła, sala taneczna, kompleks boisk i niżej wspomniany kościół. Jest tu również czynny cmentarz wiejski ze starym drzewostanem[7].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:
- kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem MB Częstochowskiej, murowany z 1776 roku, jednonawowy z prostokątnym prezbiterium i przybudówkami po stronie zachodniej[4]. Od wschodu do korpusu przylega węższa kruchta. Dach trójspadowy nakrywa nawę i prezbiterium. Wąska, dwukondygnacyjna wieża zwieńczona dwustopniowym hełmem namiotowym zbudowana z drewna góruje nad wschodnią partia korpusu[9]. Okna nawy i prezbiterium są zamknięte półkoliście, a kształt prostokątny ma przybudówek. Po stronie wschodniej znajduje się wejście główne, które prowadzi przez kruchtę[9]. We wnętrzu świątyni, która przykryta jest drewnianym stropem zachowały się elementy zabytkowego wystroju: empory, stolarka drzwiowa i okienna, część witraży w prezbiterium i klatka schodowa w kruchcie[9].
- dzwonnica, drewniana z XVIII wieku
- zespół folwarczny z XVIII w. z zachowanymi dwoma budynkami:
- spichlerz folwarczny, z XVIII wieku, murowany z cegły i kamienia, parterowy z użytkowym poddaszem, nakryty dachem mansardowym z powiekami, obecnie w stanie zagrażającym bezpieczeństwu
- gołębnik, z przełomu XVIII wieku/XIX wieku, klasycystyczny piętrowy budynek, wybudowany na planie kwadratu z mansardowym dachem.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 125076
- ↑ Wieś Smardzewo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-04-13], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1180 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h Garbacz 2011 ↓, s. 182.
- ↑ W "Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.308. podany jest rok 1257
- ↑ Zmarły w 1627 roku
- ↑ www.szczaniec.pl
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 73. [dostęp 2013-02-18].
- ↑ a b c Garbacz 2011 ↓, s. 183.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 182-183. ISBN 978-83-919914-8-0.
